На паўночным захадзе Беларусі, на мяжы з Літвой, схавалася мястэчка, якое па праве можна назваць запаведнікам шляхецкіх амбіцый. Лынтупы — месца, дзе гісторыя застыла ў камені, дзе велічны касцёл спрачаецца з прыгажосцю палаца, а прамысловыя будынкі нагадваюць сярэднявечныя замкі.
Гісторыя месца сыходзіць каранямі ў сівую даўніну. Сама назва «Лынтупы», паводле меркавання даследчыкаў, мае балцкія вытокі і перакладаецца як «птушыная рака». Упершыню паселішча згадваецца ў далёкім 1459 годзе, калі віленскі ваявода Андрэй Даўгердавіч заклаў тут першы драўляны храм. Стагоддзямі маёнтак змяняў гаспадароў, пераходзячы ад Астроўскіх да Гільзенаў, пакуль у сярэдзіне XIX стагоддзя не апынуўся ва ўласнасці роду Бішэўскіх.
Будаўніцтва чыгункі ў 1895 годзе стала тым ключом, які адкрыў мястэчку дзверы ў свет. Лынтупы імгненна ператварыліся ў ажыўлены гандлёвы вузел, і менавіта на гэтай хвалі эканамічнага ўздыму пачалася гісторыя галоўных архітэктурных шэдэўраў, якімі мы захапляемся сёння.
Рухавіком перамен стаў Юзаф Бішэўскі — чалавек багаты, амбітны і, як сцвярджаюць паданні, бясконца рамантычны. У пачатку XX стагоддзя ён задумаў стварыць у Лынтупах рэзідэнцыю, якая б раскошай не саступала лепшым еўрапейскім дварам. Для гэтага быў запрошаны вядомы архітэктар Тадэвуш Раствароўскі, які ў 1907 годзе пачаў узвядзенне мураванага палаца ў стылі неарэнесансу.
Велічны двухпавярховы будынак з вытанчанай вежай-бельведэрам стаў сапраўдным упрыгожваннем краю. Інтэр’еры здзіўлялі ляпнінай і дарагім паркетам, а вакол палаца раскінуўся шыкоўны пейзажны парк. Сістэма сажалак і каналаў была прадумана такім чынам, каб вада стварала люстра для архітэктуры.
Мясцовая легенда захоўвае сумную гісторыю гэтага будаўніцтва. Кажуць, што пан Бішэўскі ўзводзіў гэты «маленькі Версаль» дзеля каханай — французскай актрысы. Але капрызная парыжанка адмовілася мяняць бляск еўрапейскай сталіцы на беларускую правінцыю. Пакрыўджаны магнат так і не ажаніўся, пражыўшы ў сваім раскошным палацы ў адзіноце да самага 1939 года. Сёння палац часы рэстаўрацыі, але нават у такім стане ён захоўвае былую арыстакратычную веліч.
Захавалася лядоўня, якая больш падобна на невялікую вежу замка, дом, дзе жылі рабочыя і канюшні, у якіх цяпер размяшчаецца музычная школа.
Белае барока і панскі капрыз
Пад’язджаючы да Лынтупаў, немагчыма не заўважыць беласнежны сілуэт касцёла Святога Андрэя Апостала. Гэты храм, узведзены ў 1904–1914 гадах, з’яўляецца ўзорам віленскага барока. Яго плыўныя лініі і манументальнасць ствараюць адчуванне ўзнёсласці і чысціні.
Гісторыя храма таксама цесна звязана з асобай Юзафа Бішэўскага. Пан выдзеліў значныя сродкі на будаўніцтва святыні, але паставіў архітэктарам жорсткую ўмову. Ён патрабаваў, каб новы касцёл не закрываў яму від з палаца на чыгуначную станцыю. Бішэўскі хацеў бачыць, як прыбываюць і адбываюць цягнікі — сімвал прагрэсу і прыбытку. Такім чынам, святыня гарманічна ўпісалася ў ландшафт, не парушаючы агляду фундатара. На шчасце, касцёл выстаяў у віхурах войнаў і атэістычных ганенняў, застаючыся дзеючым духоўным цэнтрам мястэчка.
Індустрыяльны замак
Асобнай увагі заслугоўвае гаспадарчы комплекс былога маёнтка, які турысты могуць прыняць за сярэднявечную абарончую крэпасць.
Збудаванні вінакурні (спіртзавода) і спіртасховішча, выкладзеныя з чырвонай цэглы і масіўнага бутавага каменя, сапраўды ўражваюць. Вежа-спіртасховішча з вузкімі вокнамі-байніцамі, магутныя аркі і сцены выглядаюць як дэкарацыі да гістарычнага фільма. У пачатку мінулага стагоддзя гэта была перадавая вытворчасць, да якой нават падвялі асобную вузкакалейку.
Сёння гэтыя будынкі стаяць як маўклівы помнік эпосе, калі нават утылітарныя фабрычныя цэхі будавалі па законах высокай эстэтыкі. Не так даўно ўвесь комплекс вінакурні-спіртзавода выстаўляўся на продаж.
Наведаць гэтае мястэчка варта кожнаму, хто хоча адчуць подых гісторыі. Тут, сярод маляўнічых азёр Паазер’я, перапляліся лёсы людзей, рэлігія і прамысловасць, пакінуўшы нам у спадчыну ўнікальны архітэктурны ансамбль, які працягвае зачароўваць нават праз сто гадоў.
Natatnik
