У Камянецкім раёне, на беразе ракі Пульвы, ляжыць мястэчка, якое руйнуе ўсе стэрэатыпы пра звычайную беларускую вёску. Новая Расна (Расна) — ўнікальны пункт на карце Берасцейшчыны, дзе стыль шляхецкай архітэктуры сустрэўся з маштабам савецкіх амбіцый. Тут стаяць сцены велічнага храма, а мясцовыя памятаюць часы, калі іх Дом культуры прымаў зорак першай велічыні Савецкага Саюза.
Гісторыя Расны пачынаецца ў XVI–XVII стагоддзях. Гэта зямля памятае часы Рэфармацыі, калі пад пратэкцыяй магутных родаў тут дзейнічаў Кальвінскі збор. Пратэстанцкая супольнасць была моцнай і ўплывовай, ператвараючы мястэчка ў значны рэлігійны і інтэлектуальны цэнтр таго часу. Рэха тых стагоддзяў назаўжды засталося ў падмурку мясцовай гісторыі.
Аднак архітэктурнае аблічча, якое мы бачым сёння, пакінулі іншыя гаспадары — графскі род Грабоўскіх. У XVIII стагоддзі Расна перайшла ў іх валоданне, і яны вырашылі ператварыць яе ў рэзідэнцыю еўрапейскага ўзроўню. Менавіта Грабоўскія заклалі тут раскошны палацава-паркавы ансамбль, ад якога, на жаль, мала што засталося, і велічныя храмы.
Самым яркім сведкам той эпохі з’яўляюцца руіны касцёла Святой Ганны (які часам памылкова называюць Кальвінскім зборам, хоць будаваўся ён пазней як каталіцкі). Гэты будынак, узведзены ў пачатку XIX стагоддзя, нават у нядзеючым стане ўражвае сваёй прыгажосцю. Яго масіўныя сцены і калоны нагадваюць хутчэй антычны храм ці рымскі пантэон, чым вясковую царкву. Побач знаходзіцца і дзеючая праваслаўная царква Святога Міхаіла Арханёла — былая пахавальная капліца-ратонда тых жа Грабоўскіх. Не так даўно выпадкова знайшліся надмагільныя пліты Грабоўскіх, якія перамясцілі ў былы кальвінскі збор.
Але гісторыя Расны не скончылася са знікненнем шляхецкіх тытулаў. У XX стагоддзі мястэчка атрымала новы штуршок развіцця, які па сваім маштабе не саступаў графіскім часам. Гэты перыяд звязаны з імем легендарнага чалавека — Уладзіміра Лявонцьевіча Бядулі.
Двойчы Герой Сацыялістычнай Працы, нязменны старшыня калгаса «Савецкая Беларусь» на працягу паўстагоддзя — з 1956 да 2006 года. Бядуля быў асобай маштабнай. Ён ператварыў мясцовую гаспадарку ў сапраўдную імперыю, дзе ўраджаі былі рэкорднымі, а жыццё вяскоўцаў — заможным. Бядуля будаваў не проста кароўнікі, ён будаваў вёску-сад. Асфальтаваныя вуліцы, добраўпарадкаваныя дамы, магутная інфраструктура — Расна стала вітрынай поспеху.
Аднак Уладзімір Бядуля разумеў, што «не хлебам адзіным» жыве чалавек. Старшыня быў вялікім эстэтам і лічыў, што вясковы жыхар заслугоўвае доступу да высокай культуры не менш, чым жыхар сталіцы. Менавіта дзякуючы яму ў Расне з’явіўся грандыёзны Палац культуры з уласным Зімовым садам, дзе сярод экзатычных раслін спявалі птушкі.
З імем Уладзіміра Бядулі звязана яшчэ адна неверагодная гісторыя ў гісторыі Новай Расны — яе ператварэнне ў неафіцыйную музычную сталіцу БССР. Уладзімір Лявонцьевіч, выкарыстоўваючы свой аўтарытэт і асабістыя знаёмствы, зрабіў немагчымае: ён прывёз у вёску галоўных зорак савецкай эстрады.
Старажылы дагэтуль з гонарам расказваюць, як на сцэне мясцовага Дома культуры выступалі артысты, якіх уся краіна бачыла толькі па тэлевізары ў навагоднюю ноч. Іосіф Кабзон, Сафія Ратару, Леў Лешчанка, Муслім Магамаеў — усе яны былі гасцямі Бядулі. Таксама у яго бываў Васіль Быкаў і прыязджалі «Песняры».
Больш за тое, існуе легенда, пацверджаная шматлікімі ўспамінамі, што ў Расне праходзілі здымкі выязных сюжэтаў і канцэртаў для ўсесаюзнага фестывалю «Песня года» ў 1987 годзе.
Уявіце сабе карціну: глыбінка, за акном — вёска, а ў зале, перапоўненай працаўнікамі палёў і фермаў, гучаць галоўныя хіты СССР у жывым выкананні. Бядуля лічыў гэта нормай: калі яго людзі працуюць лепш за ўсіх, то і адпачываць яны павінны па-каралеўску. Гэта быў унікальны сацыяльны і культурны феномен, які праславіў Расну далёка за межамі Беларусі.
Natatnik
