Соф’я Кавалеўская — адна з найбольш выбітных жанчын у гісторыі навукі, якая дабілася прызнання ў той час, калі жанчыны сутыкаліся з сур’ёзнымі абмежаваннямі ў сферы адукацыі і навуковай дзейнасці. Яна стала першай жанчынай у Еўропе, якая атрымала пасаду прафесара матэматыкі, унесла значны ўклад у развіццё матэматычнага аналізу, дыферэнцыяльных ураўненняў і механікі, а таксама займалася літаратурнай творчасцю.

Соф’я Корвін-Крукоўская нарадзілася ў Маскве ў арыстакратычнай сям’і. Яе бацька, Васіль Корвін-Крукоўскі, быў генералам артылерыі, а маці, Лізавета Шуберт, паходзіла з інтэлектуальнай сям’і, дзе многія сваякі займаліся навукай.

Дзяцінства Соф’і прайшло ў маёнтку Полібіна Невельскага павета Віцебскай губерні (цяпер гэта тэрыторыя сучаснай Пскоўскай вобласці). У сям’і ўжо былі старэйшыя брат Фёдар і сястра Ганна. Бацька быў чалавекам строгіх поглядаў і лічыў, што жанчына павінна займацца сям’ёй і хатнімі справамі, таму не надта заахвочваў навуковыя памкненні дачкі. Аднак у дзяўчынкі з дзяцінства праявіўся ўнікальны талент да матэматыкі. У сваім доме яна знаходзіла старыя падручнікі па фізіцы і матэматыцы і самастойна вывучала іх. Адзін з такіх падручнікаў, «Элементарны курс фізікі» Мікалая Тыртава, стаў для яе сапраўдным адкрыццём. У дзяцінстве яна вывучала яго старонкі, якія пакрывалі сцены яе пакоя з-за недахопу шпалераў. Гэта выклікала вялікую цікавасць да навукі і ўразіла самога прафесара Тыртава, калі ён даведаўся пра такое незвычайнае навучанне.

Пазней Соф’я пачала займацца з рэпетытарам Іосіфам Малеевічам, які здолеў убачыць у ёй надзвычайныя здольнасці. За восем гадоў яна асвоіла праграму мужчынскай гімназіі. Жанчыны ў той час не маглі паступаць у універсітэты Расійскай імперыі, таму Соф’я вырашыла выкарыстаць нестандартны шлях — фіктыўны шлюб.

Соф’я ўзяла шлюб з Уладзімірам Кавалеўскім, які падзяляў яе ідэалы і імкненне да ведаў. Дзякуючы гэтаму, яна атрымала магчымасць паехаць за мяжу, каб вучыцца ў Гайдэльбергскім універсітэце ў Германіі. Там яна пачала вывучаць матэматыку, слухаючы лекцыі выдатных навукоўцаў, сярод якіх былі Густаў Кіргоф і Герман Гельмгольц.

У 1870 годзе Кавалеўскія пераехалі ў Берлін, дзе Соф’я хацела працягнуць навучанне, але жанчынам не дазвалялі афіцыйна вучыцца ва ўніверсітэце. Тады яна звярнулася да аднаго з найвялікшых матэматыкаў таго часу — Карла Веерштраса, які, уразіўшыся яе ведамі і працавітасцю, пагадзіўся даваць ёй прыватныя ўрокі. На працягу чатырох гадоў Соф’я працавала пад яго кіраўніцтвам, а ў 1874 годзе Гётынгенскі ўніверсітэт прысудзіў ёй ступень доктара філасофіі, хоць яна так і не змагла афіцыйна стаць студэнткай.

У 1874 годзе Соф’я вярнулася ў Расію, і зноў сутыкнулася з праблемай: яе адукацыя не мела афіцыйнага прызнання, і яна не магла атрымаць месца прафесара. У гэты перыяд яна пачала займацца літаратурнай дзейнасцю, супрацоўнічала з газетамі і пісала артыкулы. Яе шлюб з Уладзімірам Кавалеўскім пачаў развальвацца, бо ён сутыкнуўся з фінансавымі праблемамі і ўпадаў у дэпрэсію. У 1883 годзе ён скончыў жыццё самагубствам, што стала вялікім ударам для Соф’і.

Нягледзячы на цяжкасці, Соф’я не адмовілася ад навукі. У 1883 годзе па запрашэнні шведскага матэматыка Гёсты Мітаг-Лефлера яна пераехала ў Стакгольм, дзе атрымала пасаду прыват-дацэнта ў Стакгольмскім універсітэце. Гэта быў вялікі прарыў: яна стала першай жанчынай-прафесарам у Еўропе. Яна выкладала матэматыку на працягу васьмі гадоў, паралельна займаючыся даследаваннямі. Яе асноўныя працы былі прысвечаны тэорыі дыферэнцыяльных ураўненняў, нябеснай механіцы і тэорыі цвёрдых целаў, дзе яна знайшла новае рашэнне класічнай задачы аб вярчэнні цвёрдага цела вакол нерухомай кропкі. Яе даследаванні былі прызнаны на міжнародным узроўні. У 1888 годзе яна атрымала прэмію Бардэна ад Французскай акадэміі навук за працу ў галіне матэматыкі.

Апошнія гады жыцця яна адчувала стомленасць і праблемы са здароўем. У 1891 годзе пасля працяглай хваробы на пнеўманію яна памерла ў Стакгольме ва ўзросце 41 года.

Пахаваная ў Стакгольме на Паўночных могілках.

Подписаться
Уведомление о
guest
0 комментариев
старее
новее большинство голосов
Inline Feedbacks
View all comments